موضوعات این مطلب :
عملی
,
هوافضا
,
جهانی که در آن زندگی میکنیم جای خیلی بزرگی است. البته خیلی وقت نیست که از ابعاد بزرگ آن اطلاع پیدا کردهایم. تا همین چند قرن پیش تصور میکردیم همهی اجرام آسمانی شامل خورشید، ماه، سیارهها و ستارهها به دور زمین گردش میکنند و فاصلهی آنها از ما خیلی دور نیست. جالب اینجاست که تا دههی ۱۹۲۰، کسی نمیدانست خارج از کهکشان ما، کهکشان دیگری وجود دارد. از آن زمان، ابعاد عالمی که میشناسیم به یکباره افزایش یافت و اکنون میدانیم که زمین، سیارهای کوچک در مدار یکی از ۲۰۰ میلیارد ستارهی کهکشان راه شیری است. راهشیری نیز خود یکی از چند صد میلیارد کهکشان عالم قابل مشاهده است. بنابراین، زندگی ما بر روی ذرهی شنی کوچک در کف اقیانوس بسیار پهناور کیهان جریان دارد. ولی شاید اعدادی مثل چند صد میلیارد، ابعادی مثل تریلیونها کیلومتر و فواصلی مثل چند صد سال نوری خیلی برای ما ملموس نباشد. بهتر است برای درک بهتر ابعاد و فواصل عالم، آن را در مقیاس زندگی خود کوچک کنیم. بنابراین، تصور کنید که کرهی زمین به اندازهی یک توپ تنیس است.
توپ تنیس به جای زمین
قطر سیارهی زمین، حدود ۱۲ هزار و ۷۰۰ کیلومتر است. تصور کنید که آن را ۱۹۰ میلیون بار کوچک کنیم. قطر آن به اندازهی یک «توپ تنیس» ۶/۷ سانتیمتری میشود.
تیله به جای ماه
اگر ماه که قطری در حدود ۳۵۰۰ کیلومتر دارد را در همین مقیاس کوچک کنیم، به اندازهی یک «تیله»ی ۱/۸ سانتیمتری میشود. فاصلهی متوسط زمین تا ماه، حدود ۳۸۴ هزار کیلومتر است. اگر این عدد را تقسیم بر ۱۹۰ میلیون بکنیم، به این نتیجه میرسیم که تیله باید در فاصلهی ۲ متری توپ تنیس قرار بگیرد. به بیان دیگر، در جهان مینیاتوری ما، تیله در فاصلهای دو متری از توپ تنیس، به دور آن گردش میکند.
بالن به جای خورشید
خورشید، یعنی همان ستارهای که زمین در مدارش گردش میکند، قطری در حدود ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار کیلومتر دارد. در مدل ما، قطر آن به اندازهی یک «بالن کروی» کوچک ۷ متری است. در دنیای واقعی، زمین حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد. اگر در مدل خود بخواهیم بالن کروی را در فاصلهای با مقیاس درست نسبت به توپ تنیس قرار بدهیم، باید بالن را در فاصلهی ۷۹۰ متری توپ تنیس بگذاریم. توجه داشته باشید که این فاصله چیزی در حدود طول ۸ زمین فوتبال است. یعنی توپ تنیس را انتهای یک زمین فوتبال بگذارید، سپس هفت زمین فوتبال دیگر در امتداد زمین فعلی قرار دهید و خورشید را انتهای زمین فوتبال آخر بگذارید. پس همچنان که تیله در مدار دو متری توپ تنیس گردش میکند، توپ تنیس نیز در مداری به شعاع ۷۹۰ متر به دور بالن کروی میگردد.
انتهای منظومهی شمسی
در جولای سال ۲۰۱۵، فضاپیمای «افقهای نو» (New Horizons) از نزدیکی سیارهی کوتولهی پلوتو گذر کرد. این سیارهی کوتوله حدود ۲۳۷۲ کیلومتر قطر دارد که در مقیاس ما، به اندازهی یک تیلهی کوچک ۱/۲ سانتیمتری است. پلوتو را میتوانیم از جمله دورترین اجرام منظومهی شمسی به حساب آوریم. پلوتو در فاصلهی متوسط ۴۰ برابر مسافت بین زمین و خورشید قرار دارد؛ چیزی در حدود ۶ میلیارد کیلومتر. اگر بخواهیم در مقیاس خودمان در نظر بگیریم، این تیلهی کوچک، در حدود ۳۱ کیلومتری بالن قرار میگیرد. فاصلهی بین غرب تهران تا کرج در همین حدود است.
نزدیکترین ستاره
خورشید ما در کهکشان راه شیری قرار دارد. کهکشانی که از حدود ۲۰۰ میلیارد ستارهی بزرگتر و کوچکتر از خورشید تشکیل شده است. نزدیکترین ستاره به خورشید، «پروکسیما قنطورس» نام دارد. این ستاره در فاصلهی حدود ۴/۲ سال نوری (۴۰ تریلیون کیلومتر) از آن قرار گرفته است. بدین معنی که بیش از ۴ سال طول میکشد تا نور با سرعت ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه به این ستاره برسد. نور در هر سال حدود ۹ تریلیون کیلومتر را میپیماید. اگر این فاصله را در مقیاس خودمان کوچک کنیم، ستارهی پروکسیما قنطورس که به اندازهی توپی یک متری است، در فاصلهی ۲۱۰ هزار کیلومتری بالن ما قرار میگیرد. یعنی چیزی به اندازهی نصف فاصلهی واقعی زمین تا ماه!