عکس از «فریتز هلموت همریش» (Fritz Helmut Hemmerich)

دنباله‌دار کاتالینا (C/2013 US10) در ۱۷ ژانویه به نزدیک‌ترین فاصله از زمین رسید و از فاصله‌ی ۶ دقیقه‌ی نوری سیاره‌ی ما عبور کرد. در همین تاریخ به شکل جالبی از دید ما در کنار کهکشان M101 که با نام فرفره هم شناخته می‌شود قرار گرفت. این کهکشان تقریبا دو برابر کهکشان راه‌شیری ما است و در فاصله‌ی ۲۷۰ هزار قرن نوری از ما قرار گرفته است.

عکس از «آدام بلاک»، «لمون اسکای سنتر»، «دانشگاه آریزونا»

معمولا رصدگران آسمان شب خانواده‌ی سحابی‌های NGC 1970 را نادیده می‌گیرند. سحابی‌های NGC 1977، NGC 1975 و NGC 1973 دقیقا به سحابی شکارچی چسبیده‌اند و بنابراین معمولا منجم‌های آماتور خیلی به آن‌ها توجه نمی‌کنند. این‌سحابی‌ها دقیقا در شمال سحابی شکارچی و چسبیده به آن قرار دارند و جزو همان ابر مولکولی غول‌آسای شکارچی به حساب می‌آیند.

«مریخی» (The Martian) ساخته‌ی ریدلی اسکات برنده‌ی جایزه‌ی گولدن گلوب در بخش کمدی شد. چند هفته‌ پیش توفیق شد این فیلم را ببینم. واقعیت این است که کتاب مریخی که به زبان فارسی ترجمه شده را نخوانده بودم. با این حال از آن‌جا که صحبت‌های زیادی پیرامون رعایت دقیق نکات علمی در این فیلم وجود داشت، منتظر بودم هرچه زودتر آن را ببینم. به خصوص اینکه سال گذشته فیلم «میان ستاره‌ای» (Interstellar) واقعا خوب از آب درآمده بود و کسانی که به جنبه‌ی علمی فیلم‌های علمی-تخیلی فضایی اهمیت زیادی می‌دهند را حسابی مشعوف کرد.

هرچند منتظر بودم مریخی هم مثل میان‌ستاره‌ای حسابی من را تحت تاثیر قرار دهد، ولی بیشتر توی ذوقم زد. شاید کسان دیگری که با پسزمینه‌ی فکری شبیه به من فیلم را تماشا کردند هم این احساس را داشتند. هرچه میان‌ستاره‌ای به نسبت دیگر فیلم‌های علمی-تخیلی، عمیق و فلسفه‌ای بود که پیچیدگی‌های مختلفی داشت و در سکانس‌هایی واقعا می‌توانست احساسات را به آدم منتقل کند، مریخی بیشتر به یک فیلم طنز شبیه بود.

در نمایشگاه خودروی ۲۰۱۶ دیترویت، آئودی ماه‌نوردی را به نمایش گذاشته و می‌گوید قصد دارد در آینده‌ای نزدیک آن را به ماه بفرستد.

سال‌ها از اتمام جنگ سرد می‌گذرد و دولت‌ها دیگر تمایل زیادی به هزینه کردن در برنامه‌های پر هزینه‌ی فضایی ندارند. به همین دلیل چند سالیست که شرکت‌ها و استارتاپ‌های خصوصی برای فتح فضا دست به کار شده‌اند. گوگل هم قطعا بیکار ننشسته و در سال ۲۰۰۷ جایزه‌ای به نام «لونار ایکس پرایز» (Lunar X Prize) را برای فتح ماه توسط شرکت‌ّهای خصوصی تعیین کرد. دقیق‌تر بخواهیم بگوییم، گوگل ایکس پرایز جایزه‌ای ۳۰ میلیون دلاری برای شرکتی است که بتواند روباتی را روی ماه فرود آورد و با آن ۵۰۰ متر حرکت کند.

حالا گروهی از شرکت خودروسازی آئودی در نمایشگاه خودروی دیترویت ماه‌نوردی را به نمایش گذاشته‌اند که می‌تواند جایزه‌ی ۳۰ میلیون دلاری را نصیب آن‌ها کند. آن‌ها می‌گویند که می‌خواهند سال آینده این ماه‌نورد را دقیقا همان‌جایی که بیش از ۴۰ سال پیش فضاپیمای آپولو ۱۷ نشسته بود، فرود آورند.

مهندسان این گروه می‌گویند که از فناوری‌های نوین چاپ سه بعدی در ساخت این ماه‌نورد استفاده کرده‌اند و در بدنه‌ی آن آلومینیوم و تیتانیوم به کار رفته است. آن‌ها نه تنها در ساخت این روبات از چاپ سه‌بعدی استفاده کرده‌اند، بلکه می‌گویند قصد دارند یک نوع پرینتر سه بعدی بسازند و به ماه بفرستند که بتواند با استفاده از خاک پر از آلومینیوم، تیتانیوم و منیزیوم این قمر، تجهیزات دیگر را همان‌جا بسازد. بدین ترتیب دیگر لازم نیست همه چیز را به ماه بفرستیم و صرفا با ارسال نقشه‌ها، قطعات و ماشین‌ها آن‌جا درست می‌شوند.

آلمانی‌ها که تبحر خاصی در ساخت اتوبان دارند، می‌خواهند به نوعی با ذوب کردن سطح ماه، آن‌جا اتوبان‌هایی بسازند که ماه‌نوردها بتوانند با چالش کمتر و سرعت بیشتری روی سطح این قمر حرکت کنند. «رابرت بومه» (Robert Bohme) سرپرست گروه سازنده‌ی این ماه‌نورد می‌گوید: «آیا می‌توانید مورد دیگری پیدا کنید که شرکتی به این بزرگی بگوید می‌خواهم در برنامه‌های فضایی خصوصی شرکت کنم؟» امید می‌رود که بتوان دیگر شرکت‌های بزرگ را به سرمایه‌گذاری در صنعت هوا فضا ترغیب کرد. به خصوص شرکت‌هایی که تخصص مهندسان و دانشمندان آن‌ها می‌تواند در این زمینه مفید باشد. بومه این‌طور ادامه مي‌دهد: «اگر فناوری درست را به ماه ببرید، می‌توانید راه را برای اکتشاف‌های بیشتر هموار کنید. در ضمن نه فقط اکتشاف، بلکه برای بهره‌برداری‌های اقتصادی در آینده. برای همین است که می‌خواهیم تمرکز زیادی روی این علم بکنیم. می‌خواهیم نشان دهیم که این‌جا ارزش وجود دارد.»

ناسا پرتاب سطح نشین «اینسایت» (Insight) که قرار بود در ماه مارس ۲۰۱۶ به مریخ ارسال شود را به تاخیر انداخت. این تاخیر به دلیل مشکلی که در ابزار لرزه‌نگار فرانسوی سطح نشین بوجود آمده، اتفاق افتاده است. قرار است این فضاپیما بتواند با گوش دادن به لرزش‌های مریخ، به ساختار درونی این سیاره پی ببرد. ناسا هنوز تاریخ جدیدی برای ارسال این فضاپیما اعلام نکرده، با این حال به دلیل وضعیت قرار گیری زمین و مریخ نسبت به یکدیگر، به نظر نمی‌رسد حداقل تا دو سال دیگر این پرتاب انجام شود.

حالا ناسا باید بتواند مشکل این ابزار را حل کند و حساب کند که تاخیر دو ساله، چقدر برای این ماموریت هزینه دارد. برای رسیدن به نتیجه دو ماه زمان نیاز است. «جان گرونسفلد» (John Grunsfeld) از مقامات ارشد علمی ناسا می‌گوید: «تصمیم می‌گیریم که به جلو برویم یا این کار را نکنیم.»

در روز سوم دسامبر، آزمایشگاه JPL ناسا در کالیفرنیا که این ماموریت را مدیریت می‌کند تایید کرد که در گوی فلزی خلاء مهر و موم شده‌ای که سه لرزه‌نگار را نگه می‌دارد، نشتی بوجود آمده است. این ابزار که با نام «آزمایش لرزه‌ای برای ساختار درونی» (SEIS) شناخته می‌شود، یکی از دو ابزار مهم سطح نشین به حساب می‌آید. ابزار دیگر، دماسنجی آلمانی است که قرار است به درون سوراخی که سطح نشین روی مریخ بوجود می‌آورد فرستاده شود. در عوض ابزار SEIS ساخت آژانس فضایی فرانسه است و با قرار گرفتن روی سطح، می‌تواند به لرزش‌های کوچک پوسته‌ی مریخ، یا همان «مریخ‌لرزه‌» گوش دهد.

هرچند که در چند هفته‌ی گذشته آژانس فضایی فرانسه تلاش زیادی برای تعمیر نشتی گوی خلاء انجام داد، ولی ظاهرا این تلاش‌ها بی‌نتیجه بوده‌اند. در روز ۲۰ دسامبر، جوش‌کاری‌های جدید انجام شده روی گوی، در سرمای شدیدی که در آزمایشگاه برای شبیه‌سازی سرمای سطح مریخ ایجاد شده بود، مورد آزمون قرار گرفتند و متاسفانه نتوانستند از نشتی جلوگیری کنند. «بروس بانردت» (Bruce Banerdt) از آزمایشگاه JPL ناسا می‌گوید که این خلاء باید فشاری کمتر از یک-دهم میلی‌بار یا یک-ده‌هزارم فشار جو زمین داشته باشد تا ابزار درست کار کند. نشتی باعث شده بود که فشار درون گوی خلاء به دو-دهم میلی‌بار برسد. او می‌گوید: «مشکل در پوسته‌ی آن بوده است.»

دانشمندان به تازگی دریافته‌اند که شیارهای موجود روی سطح مریخ بر اثر گازهای فشرده و منجمد کربن دی‌اکسید (CO2) به وجود آمده‌اند؛ در واقع این گازها هستند که باعث می‌شوند شن‌های سطح سیاره شروع به حرکت کنند و چنین ردی به جا بگذارند. تا پیش از این تصور می‌شد که این شیارها رد آب‌هایی جاری سطحی هستند که زمانی روی مریخ وجود داشته است.

سال‌ها بود که دانشمندان و محققین دنبال پیدا کردن عامل ایجاد شیارهای کوچکی بودند که روی دامنه‌ی شیب‌ها و شنزارهای مجاور استوای مریخ رصد می‌شود. حالا گویا پاسخ این سوال کم و بیش پیدا شده است.

در واقع این گازها هستند که باعث می‌شوند شن‌های سطح سیاره شروع به حرکت کنند و چنین ردی به جا بگذارند.

در بعضی مناطق از سطح مریخ شیارهایی رصد شده که سال‌هاست توجه دانشمندان و محققان را به خود جلب کرده‌اند. این شیارها عجیب شبیه به رد آب هستند، به همین دلیل تا مدتی قبل تصور می‌شد که این‌ها بر اثر آب به وجود آمده‌اند و دلیل دیگری بر وجود یک «دوره‌ی مرطوب» (Wet Period) روی این سیاره هستند. ولی حالا که خیلی از این شیارها از منظر زمین‌شناسی، کاملا تازه هستند و خیلی از آن‌ها هم هنوز در حال شکل‌گیری‌اند، چه‌طور؟

دو دانشمند فرانسوی به نام‌های «سدریک پیلورژه» (Cedric Pilorget) از دانشگاه Paris-Sud و «فرانسوا فورژه» (Francois Forget) از دانشگاه سوربن در این زمینه دست به تحقیق زدند و نتایج بسیار جالبی به دست آمد. دستاورد این دو تمام تفکری که تا به حال درباره‌ی فرضیه‌ی وجود آب روی سطح مریخ داشته‌ایم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

عکس از «خوزه جی. چامبو» (Jose J.Chambo)

با شروع سال جدید میلادی، دنباله‌دار C/2013 US10 کاتالینا، در آسمان صبحگاهی خودنمایی می‌کند. این دنباله‌دار سوژه‌ی خوبی برای رصدگرانی است که مي‌خواهند با دوربین دوچشمی به دنبال کاتالینا بگردند. اکنون این دنباله‌دار نزدیک ستاره‌ی «سماک رامح»، پرنورترین ستاره‌ی صورت فلکی گاوران قرار دارد. این عکس تلسکوپی که به صورت موزاییکی گرفته شده، دم بلند این دنباله‌دار را نشان می‌دهد که در میدان دیدی به اندازه‌ی ۱۰ ماه کامل گسترده شده است.

دانشمندان به تازگی دریافته‌اند که شیارهای موجود روی سطح مریخ بر اثر گازهای فشرده و منجمد کربن دی‌اکسید (CO2) به وجود آمده‌اند؛ در واقع این گازها هستند که باعث می‌شوند شن‌های سطح سیاره شروع به حرکت کنند و چنین ردی به جا بگذارند. تا پیش از این تصور می‌شد که این شیارها رد آب‌هایی جاری سطحی هستند که زمانی روی مریخ وجود داشته است.

سال‌ها بود که دانشمندان و محققین دنبال پیدا کردن عامل ایجاد شیارهای کوچکی بودند که روی دامنه‌ی شیب‌ها و شنزارهای مجاور استوای مریخ رصد می‌شود. حالا گویا پاسخ این سوال کم و بیش پیدا شده است.

در واقع این گازها هستند که باعث می‌شوند شن‌های سطح سیاره شروع به حرکت کنند و چنین ردی به جا بگذارند.

در بعضی مناطق از سطح مریخ شیارهایی رصد شده که سال‌هاست توجه دانشمندان و محققان را به خود جلب کرده‌اند. این شیارها عجیب شبیه به رد آب هستند، به همین دلیل تا مدتی قبل تصور می‌شد که این‌ها بر اثر آب به وجود آمده‌اند و دلیل دیگری بر وجود یک «دوره‌ی مرطوب» (Wet Period) روی این سیاره هستند. ولی حالا که خیلی از این شیارها از منظر زمین‌شناسی، کاملا تازه هستند و خیلی از آن‌ها هم هنوز در حال شکل‌گیری‌اند، چه‌طور؟

دو دانشمند فرانسوی به نام‌های «سدریک پیلورژه» (Cedric Pilorget) از دانشگاه Paris-Sud و «فرانسوا فورژه» (Francois Forget) از دانشگاه سوربن در این زمینه دست به تحقیق زدند و نتایج بسیار جالبی به دست آمد. دستاورد این دو تمام تفکری که تا به حال درباره‌ی فرضیه‌ی وجود آب روی سطح مریخ داشته‌ایم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

ماهواره‌ی آمریکایی DSCOVR که میلیون‌ها کیلومتر از سیاره‌ی زمین فاصله دارد، تصاویر بسیار زیبایی را از یک ماه‌گرفتگی که اخیرا در زمین رخ داده را ثبت کرده است.

ماهواره‌ی DSCOVR که در بهمن ماه سال گذشته به فضا پرتاب شد به تازگی ویدیوی بسیار زیبایی از سیاره‌ی زمین در زمان ماه‌گرفتگی ضبط کرده است. این ویدیو در تاریخ ۵ مهر ماه (۲۷ سپتامبر) تهیه شده و سیاره‌ی زمین را در حال عبور از جلوی کره‌ی ماه به نمایش در می‌آورد که در نتیجه‌ی آن سایه‌ی زمین روی ماه می‌افتد.

در همین زمان مردم، کره‌ی ماه را تقریبا قرمز رنگ مشاهده می‌کردند. دلیل قرمز شدن هم عبور نور خورشید از اتمسفر زمین و برخورد آن به ماه است.

سازمان ناسا (NASA) در این‌باره گفته که آن‌ها چهار ساعت قبل از اینکه ماه گرفتگی در سیاره‌ی زمین مشاهده شود، این اتفاق را دیده بودند و دلیل آن هم قرار گرفتن ماهواره‌‌ی DSCOVR در زاویه‌‌ی درست بوده است.

ماهواره‌ی اروپایی عکس بردار از زمین Sentinel-2a اولین تصاویر خودش از سیاره‌ی زمین را منتشر کرد.

کاربران با مراجعه به سایت sentinels.copernicus.eu می‌توانند عکس‌های ارسالی این ماهواره را دانلود کنند. البته قبل از دانلود تصاویر باید در سایت ثبت نام کرد.

ماهواره‌ی Sentinel که در خرداد ماه پرتاب شد با گردش دور سیاره‌ی زمین تصاویر مختلفی را ثبت می‌کند. این تصاویر توسط دانشمندان مورد استفاده قرار می‌گیرند تا بتوانند روند رشد شهرهای بزرگ و میزان برداشت محصولات از زمین‌های کشاورزی بزرگ دنیا را زیر نظر بگیرند. حتی از این ماهواره برای زیر نظر گرفتن شهر پاریس در زمان برگزاری «کنفرانس تغییر اقلیم پاریس» هم استفاده شده بود.